Chrysoberyl is een zeldzaam en duurzaam edelsteenmateriaal dat chemisch bestaat uit beryllium-aluminiumoxide (BeAl₂O₄). Ondanks de naam is het niet verwant aan beryl (zoals smaragd of aquamarijn). Chrysoberyl heeft een hoge hardheid (8,5 op de schaal van Mohs), uitstekende helderheid en een karakteristieke glans, wat het geliefd maakt in de sieradenwereld.Chrysoberyl is een veelzijdige en ondergewaardeerde edelsteen die varieert van subtiel geelgroen tot spectaculair kleurveranderende alexandriet. Dankzij zijn hardheid en natuurlijke schoonheid is het een uitstekende keuze voor hoogwaardige sieraden zonder veel behandelingsingrijpen.

Er zijn drie hoofdvarianten van chrysoberyl:

• Gewone chrysoberyl
  • Meestal geelgroen tot bruingroen.
  • Transparant met een glasachtige glans.
  • Wordt soms simpelweg “chrysoberyl” genoemd.
• Kattenoog chrysoberyl
  • Vertonen een scherp, zilverwit lichtstreepje dat lijkt op een katachtige pupil (chatoyance).
  • Meestal geel tot geelgroen van kleur.
  • Alleen stenen met sterke chatoyance mogen officieel als "Cat's Eye" worden aangeduid zonder verdere specificatie.
• Alexandriet
  • Zeldzaamste vorm van chrysoberyl.
  • Verandert van kleur afhankelijk van het licht: groen/blauwgroen bij daglicht, roodachtig bij gloeilamplicht.
  • Extreem gewild en kostbaar.

Belangrijke vindplaatsen zijn onder andere:

• Brazilië – producent van alexandriet en gewone chrysoberyl.
• Sri Lanka (Ceylon) – beroemd om cat’s eye chrysoberyl van hoge kwaliteit.
• Madagaskar, Tanzania, India en Myanmar – leveren ook diverse chrysoberyl varianten.

Chrysoberyl wordt zelden behandeld in vergelijking met andere edelstenen. De meeste exemplaren zijn natuurlijk en onveranderd. Mogelijke (maar zeldzame) behandelingen:

• Verwarming – Soms toegepast om kleur te verbeteren bij cat’s eye, maar dit is niet gangbaar.
• Synthetische alexandriet – Wordt geproduceerd voor sieraden, maar is duidelijk verschillend onder laboratoriumonderzoek.

De waarde van toermalijn hangt sterk af van kleur, helderheid, zeldzaamheid en herkomst.

• Natuurlijke alexandriet van hoge kwaliteit met duidelijke kleurverandering is het meest waardevol. Kleurverandering van groen naar robijnrood is bijzonder zeldzaam en gewild. Gecombineerd met het kattenoog fenomeen maakt een kleurveranderende alexandriet nog zeldzamer en waardevoller.
• Kattenoog chrysoberyl met een scherpe, heldere lijn en melkachtige zijdeglans. Vooral gewild in de Indiase markt vanwege spirituele betekenis.
• Transparante, intens geelgroene chrysoberyl wordt ook gewaardeerd, vooral bij grote karaatgewichten.
• Vanadium chrysoberyl - helder blauwgroene - is een van de meest gewilde edelstenen in de hedendaagse mode.